Op Adamlink vind je naast overzichten van Amsterdamse gebouwen en straten ook een personenlijst. Hoe ziet die lijst eruit, wie mag er op, wie moet er op en wat beogen we ermee?
Verbindingspunten
Persoonsnamen zijn ondingen. Johannes Vermeer kan net zo goed als Johannes van der Meer te boek staan, of als Jan, of als Johannes Reyniersz., of als Jan Vermeer van Delft. Omgekeerd is Jurriaan Andriessen een 20ste-eeuwse componist, maar ook een 18e-eeuwse schilder.
De personen, of liever gezegd de persoonsconcepten op de lijst fungeren als verbindingspunten. Vermeer staat er op als één concept met al z’n naamvarianten en de twee Andriessens kunnen er prima naast elkaar bestaan. Elke Andriessen krijgt daarbij z’n eigen adamlink URI. Als zowel in de Stadsarchief data als in de Rijksmuseum data die URI gebruikt wordt om naar het concept van de 18e-eeuwse Andriessen te verwijzen, dan kunnen we al zijn werk probleemloos uit de verschillende collecties halen, zonder dat die componist er opeens tussen zit.
Hub
Er worden via zo’n persoonsconcept niet alleen verbindingen tussen verschillende collecties gelegd. Het concept legt ook verbindingen naar dezelfde persoon in, onder andere, Wikidata, Ecartico, RKDartists, VIAF en het Biografisch Portaal. Sommige instellingen hebben verwijzingen naar dergelijke sets ook al opgenomen in hun metadata, wat zekerheid geeft bij het identificeren van personen.
Als toegift bevatten die sets vaak veel meer informatie over zo’n persoon – geboorteplaats, beroep, van wanneer tot wanneer een bepaald ambt bekleed werd, religie, een lidmaatschap van Arti et Amicitiae, enzovoort.
Dankzij die verbindingen kunnen we straks alle afbeeldingen van protestantse kerken door katholieke kunstenaars ophalen, en omgekeerd – misschien kunnen we daarmee iets zeggen over religieuze ruimdenkendheid (of over principes die wijken voor geld).
Of met één query alle portretten van leden van Arti et Amicitiae tonen. Of portretten van mensen met een bepaald beroep, zoals we in deze ‘sample app’ al lieten zien.
Koppelingen leggen
Die koppelingen moeten natuurlijk wel eerst gelegd worden. Hoe gaat dat in de praktijk? Zoals gezegd is koppelen op naam alleen onbetrouwbaar – het IISG heeft bij wijze van test op naam koppelingen met VIAF gelegd, en dat bleek in 75-80% van de gevallen goed te gaan. Met andere woorden, 1 op de 4 à 5 koppelingen is fout.
Gelukkig hebben we zo nu en dan iets meer aanknopingspunten. Soms zijn behalve de naam ook geboorte- en sterfdata opgenomen. Soms hanteren musea nauwgezet de schrijfwijze die het RKD ook gebruikt. Het Amsterdam Museum heeft bij personen al duizenden URIs opgenomen, meest RKDartists en Ecartico. Wikidata heeft weer links gelegd naar diezelfde RKDartists, dus in veel gevallen is het ophalen van Wikidata URIs dan vrij eenvoudig.
Wikidata legt links naar nog veel meer externe identifiers, en samen met alle andere informatie die daar al te vinden is, maakt dat Wikidata onze favoriet.
Waar die aanknopingspunten ontbreken is het handwerk niet geschuwd. Als je als naam alleen ‘Cor Witschge’ hebt, maar op de afbeelding staat Pipo de Clown, dan is een link naar Wikidata snel met zekerheid te leggen. We hebben daarbij natuurlijk wel prioriteiten gelegd: personen die het vaakst geportretteerd zijn of het meeste werk hebben gemaakt staan bovenaan de todo-lijst.
Wat als het niet lukt?
Het juist koppelen van personen lukt vaker niet dan wel. Veel collecties hebben niet meer dan een naam opgeslagen (soms is in die naamstring een aanwijzing verwerkt, bijvoorbeeld een beroep of geboorte- en sterfjaren tussen haakjes achter de naam zelf, dat moet je er dan weer uit zien te halen). In die gevallen namen we als naam alleen de string op en dat ziet er zo uit:
<http://hdl.handle.net/11259/collection.43771>
dc:subject "Carmiggelt, Simon"
Natuurlijk verdient Carmiggelt beter en wijzigen we dat, liefst zo snel mogelijk, in:
<http://hdl.handle.net/11259/collection.43771>
dc:subject <https://adamlink.nl/person/carmiggelt-s-j/520>
Echte Amsterdammers
Carmiggelt zal vast een idee gehad hebben van wat een ‘echte Amsterdammer’ was. Binnen het AdamNet team hebben we het er ook wel eens over. Met Amsterdam als geboorte- of sterfplaats krijg je natuurlijk punten, maar een hoop mensen die van belang zijn geweest voor de Amsterdamse geschiedenis zouden zo buiten de boot vallen. Het RKD houdt bij welke mensen werkzaam zijn geweest in Amsterdam, maar beperkt zich tot kunstenaars.
Misschien kan je stellen dat mensen die als geportretteerde voorkomen in ‘echte Amsterdamse collecties’ zoals die van het Stadsarchief en Amsterdam Museum ‘echte Amsterdammers’, of toch in elk geval ‘van belang voor de Amsterdamse geschiedenis’ zijn.
Dat we ons überhaupt met dit soort vragen bezig houden is niet Amsterdams-municipalistisch gedreven, zeg ik er voor de zekerheid maar bij.
De reden om tot zo’n lijst te willen komen is dat we zo makkelijker data kunnen samenbrengen die de Amsterdamse geschiedenis betreffen. Dat is immers het thema waar Adamlink zich op richt. Van (inter)nationale collecties, zoals die van het IISG of het Rijksmuseum, nemen we het vaak alleen het Amsterdamse deel op. We hebben niks tegen een portret van Marx, Engels of Lenin, en al evenmin tegen Italiaanse landschappen, maar het is niet onze taak dergelijke objecten beter te metadateren.
Met geografische concepten gaat dat makkelijker. Het Rijksmuseum heeft bijvoorbeeld een geografische thesaurus, zodat we alles dat ‘Amsterdam’ of onderliggende concepten als onderwerp heeft kunnen binnenhalen. Grote kans dat de personen die als maker of als onderwerp van die objecten genoemd worden een relatie met Amsterdam hebben – die nemen we dus ook weer op.
